Ayrık Nizam, Bitişik Nizam, Blok Nizam Nedir?

İmar planlarında yapılaşmanın temel çerçevesini oluşturan yapı nizamı, yapıların parsel içindeki konumunu, komşu yapılarla ilişkisini ve kentsel siluete katkısını belirleyen en önemli planlama kararlarından biridir. Ayrık, bitişik ve blok nizam; kentsel dokunun yoğunluğunu, açık alan kullanımını, sokak sürekliliğini ve yapı-parsel ilişkisini doğrudan etkileyen üç temel yerleşim düzeni olarak kullanılmaktadır. Bu metinde, söz konusu nizam türlerinin tanımları, karakteristik özellikleri ve birbirleri arasındaki temel farklar teknik bir bakış açısıyla ele alınmakta; özellikle blok nizam ile bitişik nizam arasındaki ayrımlar şematik görsellerle desteklenerek açıklanmaktadır.

AYRIK NİZAM NEDİR?

Ayrık nizam, bir yapının parselin yan sınırlarına bitişmeden, her cephesinden komşu parsellerle çekme mesafesi bırakılarak inşa edilmesidir.
Bu düzende bina parsel içinde serbestçe konumlanabilir; yandan, önden ve arkadan belirlenen mesafeler korunur.

Özellikleri:

• Parçalı, bahçeli yapı düzeni sağlar.

• Yangın güvenliği yüksektir.

• Aydınlanma–havalanma koşulları iyidir.

• Genelde konut alanlarında tercih edilir.

BİTİŞİK NİZAM NEDİR?

Bitişik nizam, yapının komşu parsellere sıfır mesafe ile, yani yan bahçe mesafesi olmadan yan parsellerdeki binalara bitişik olarak inşa edilmesidir.

Özellikleri:

• En tipik örnek: Sıra ev – apartman dizileri

• Yoğun dokulu, kesintisiz bir sokak silueti oluşturur.

• Zemindeki kullanım (ticaret, konut) çoğunlukla doğrusal bir düzen içinde yerleşir.

• Parsel genişlikleri küçüktür.

BLOK NİZAM NEDİR?

Blok nizam, yapıların önceden belirlenmiş bir blok boyu, blok derinliği ve bloklar arası mesafeye göre bir bütün halinde tasarlanmasıdır.
Bu nizamda bina, parsel sınırından bağımsız olarak imar planında tanımlı blok yapı adası içinde konumlanır.

Özellikleri:

• Aynı ada içinde birden fazla bina tek bir blok düzeni oluşturur.

• Çevre düzeni, ulaşım aksları ve ortak alanlar planlı bir şekilde bütüncül olarak tasarlanır.

• Genellikle toplu konut, kamu yerleşkeleri, kampüsler veya büyük ölçekli konut projelerinde kullanılır.

Özet Tablo

BLOK NİZAM – BİTİŞİK NİZAM ARASINDAKİ TEMEL FARK :

📌 Bitişik nizam, parsellerin yan yana sıfır mesafe ile dizildiği “sıra yapı” mantığıdır.
📌 Blok nizam, belirli blok boyutlarında planlanmış, parselden bağımsız, daha büyük ölçekli bir yerleşim düzenidir.