3. LABORATUVAR DENEYLERI VE ANALİZLER•Sondaj çalışmaları sırasında alınan örselenmiş ve örselenmemiş zemin ve kaya örnekleri en kısa sürede laboratuara sondajları yapan firma tarafından tutanak karşılığı teslim edilerek, düzenlenen Örnek Teslim Tutanağı, yapılan zemin ve kaya mekaniği deneyleri ve elde edilen sonuçlar, onaylı orijinal deney föyleri kullanılarak ekler arasında yer almalıdır. Laboratuar deneylerinden elde edilen her türlü veri metin içinde gerekli bölümlerde tablo halinde verilmelidir.
3.1. ZEMİN LERİN INDEKS / FİZİKSEL OZELLİKLERİNİN BELİRLENMESİa) Boşluk Oranı veya Porozite
b) Su İçeriği ve Doygunluk Derecesi
c) Tabii Birim Hacim Ağırlık
d) Kuru Birim Hacim Ağırlık
e) Elek ve Hidrometre/Pipet Analizleri
f) Kıvam Limitleri (Atterberg Limitleri)
g) Yer altı suyunun Kimyasal Analizi
3.2. ZEMİNLERİN MEKANİK OZELLİKLERİNİN BELİRLENMESİa) Serbest Basınç Dayanımı
b) Üç Eksenli Basınç Dayanımı
c) Kesme Dayanımı
d) Konsolidasyon
3.3. KAYALARIN MEKANİK OZELLİKLERİNİN BELİRLENMESİa) Kaya Kalitesinin Belirlenmesi
b) Tek Eksenli Basma Dayanımı
c) Nokta Yük Dayanım İndeksi
4. MÜHENDİSL İK ANAL İZLERİ VE DEĞERLENDİRME• Arazi ve laboratuar çalışmaları özeti, eksik veriler ile hatalı veya geçersiz veriler varsa bunların ayrıntısı, mühendisin kendi görüş ve yorumları verilmelidir.
• Beklenmeyen deney sonuçları dikkatle incelenmeli, bunların hatalı veya doğru ve gerçek durumu yansıtıp yansıtmadığı irdelenmelidir.
• Gerekirse yapılacak ek arazi ve laboratuar çalışmalarının tarifi ve bu yönde öneriler sunulmalıdır. ÇizelgeII incelendiğinde yüzeyde yaklaşık 4.50 m kadar derinlik boyunca killer kesilmiş , bunun altında ise siltli kumlara girilmiş tir. Siltli kumlar 8.00 m
derinli ğ e kadar devam etmekte bunların alt ında ise 14.00 metre derinliğe kadar kil ve silt tabakaları ardalanmıştır. 14 metreden kuyu sonu olan 20 metreye kadar yağlı killere girilmiştir.
4.1. BİNA — ZEMİN İLİŞKİSİNİN İRDELENMESİ•Bu bölümde mevcut zemin parametreleri ve yapılması planlanan binalardan gelecek yükler göz önünde bulundurularak, bina temellerinin inşa edilmesinin uygun olabileceği zemin birimi/birimleri için ayrıntılı bir çalışma yapılmalıdır. Uygun görülen her derinliğe karşılık (öngörülen temel tipleri için) bir taşıma gücü ve muhtemel oturma miktarı hesaplanmalı, temel projesinin hesap ve tasarımına imkan verecek parametreler belirtilmelidir. Temel türü, boyutları ve derinliği biliniyorsa ilgili hesaplamalar bu değerlere göre yapılmalıdır.
4.2.ZEMİN VE KAYA TÜRLERİNİN DEĞERLENDLİRİLMESİ4.2.1. Ayrışmış Zemin Türlerinin Sınıflandırılması• İnceleme alanı içinde yer alan zemin birimleri, TS1500’ e göre sınıflandırılarak, aşağıda verilen özellikleri ile tanımlanmalıdır.
– a. Renk
– b. Zemin birimlerinin tanımı, yapısı litolojik özellikleri. (ayrık daneli zeminlerde sıkılık,kohezyonlu zeminlerde ise sertlik)
4.2.2. Kaya Türlerinin Sınıflandırılması• İnceleme alanı içinde temel derinliğinde kaya birimlerinin gözlenmesi halinde birimi tanımlamaya yetecek sayıda gözlem noktasında tabaka doğrultulusu, eğimi ile eklemeklem takımı ölçümleri alınmalı, mevcut litolojilerin toprak örtüsü altında bulunduğu yerler ve yaklaşık kalınlıkları, kaya birimlerin ayrışma derecesi ve sık kırıklı kısımlarının ayrılması, ayrışmış kısmının cins ve kalınlığı ile örtü kalınlığının tespiti için sondaj veya çukur açtırılması ve süreksizlik duruşları ile doğal yamaç ilişkisi, altyapı ve temel kazı süreksizliklerinin ilişkilerinin açıklanması gerekmektedir. Parselde akarsu kökenli çökel tabakalar bulunmaktadır. Bunlar Adapazarının tipik zeminleri olma yanında 4.508.00 m derinde eski bir akarsu yatağının varlığını göstermektedir.
Kayaçlar aşağıdaki özellikleri saptanarak tanımlanmalıdırlar
a) Renk,
b) Doku ve yapı,
c) Süreksizliklerin özellikleri,
d) Tabaka eğimi ve doğrultusu,
e) Ayrışmanın derecesi,
f) İkincil litolojik özellikler,
g) Kayacın Adı,
h) Kayacın dayanımı,
i) Kayacın geçirimliliği,
j) Tabaka ve kırıkçatlaklar arasındaki dolguların cinsi ve (killi birimler veya karbonat) yeraltı ve yerüstü sularına maruz kalması durumundaki duraylılıkları,
k) Kaya Kalitesi
4.2.3. Zemin Profilinin Yorumlanması• İnceleme sahasını oluşturan zemin profili, litolojik özellikleri ve dayanım parametreleri göz önünde bulundurularak temellerin yer alacağı uygun seviyenin belirlenmesi için öneriler getirilmelidir. Bu parselde Adapazar ı nda her yerde rastlanan akarsu k ö kenli zeminler kesilmi ş tir. 0.004.50 metreler aras ında kesilen killerin ortalama SPTN değ eri 10 dan k üçü k oldu ğ u ve d ü ş ü k kayma direnci g ö stermesi nedeni ile Tablo 12.1 uyar ı nca D3 Gurubuna (EK V) ve anakayaya girilmemesinden dolay ı Z4 Yerel Zemin Sın ıf ı na (EK VI) girmektedir.
4.2.4. Sıvılaşma ve Yanal Yayılma Analizi ve Değerlendirmesi• Çalışma alanında bulunan sıvılaşma riski içeren seviyeler için sıvılaşma potansiyelinin bulunup bulunmadığı uygun analiz yöntemleri ile incelenmeli, analiz sonuçları ve tüm hesaplamalar tablolar halinde verilmelidir. İri daneli zeminlerde SPT(N) değerlerine göre yapılacak hesaplamalarda gerekli düzeltmeler yapılmalı (enerji, yeraltı suyu, örtü yükü, ekipman, vb.), sıvılaşma hesaplamasında kullanılan maksimum ivme değerinin tekrarlama periyodu belirtilerek yorumlanmalı ve gerekiyorsa alınması gereken veya alınabilecek önlemler ve öneriler verilmelidir.
4.2.5. Oturma Şişme Potansiyelinin Değerlendirmesi• Çalışma alanında içinde üstteki mühendislik yapısına zarar verebilecek oranda toplam ve farklı oturmalar, şişme
özelliği gösterebilecek killi malzemelerin deney sonuçlarına göre yorumu yapılmalı,
gerekiyorsa önlem için uygun yöntemler ve öneriler verilmelidir. Bina temel zeminlerinde şişme potansiline sahip kil minerali bulunmamaktadır. 1.19 cm olarak hesaplanan oturma miktarı yapının tolere edebileceği bir değerde olacaktır.
4.2.6. Karstik Boşlukların Değerlendirilmesi• Çalışma alanı içinde eriyebilen kayalardaki veya insan girişimleri sonucu oluşan boşluklar varsa, bunların büyüklükleri, neden olacakları tehlikeler yorumlanmalı, gerekiyorsa alınabilecek önlemler belirtilmelidir.
4.2.7 Temel Zemini Olarak Seçilebilecek Birimlerin Değerlendirilmesi• Çalışma alanında bulunan birimler temel zemini olma özellikleri açısından yorumlanmalı, gerekiyorsa alınabilecek önlemler belirtilmelidir.
4.2.8. Şey Duraylılığı Analizleri• Uzun ve kısa doneme ilişkin şey duraylılık analizleri yapılmalıdır Uzun döneme ait analizler yapılırken olası dinamik etkiler (deprem vb.) dikkate alınmalıdır.
4.2.9. Kazı Güvenliği ve Gerekli Önlemlerin Alternatifli Olarak Değerlendirilmesi• Özellikle bodrum katlı yapıların temel kazısı sırasında oluşacak şevlerde alınması gerekebilecek önlemler (geçici veya kalıcı destek sistemleri), mevcut yapıların kazıya etkisi, yeraltı suyunun varlığı ve bunun tahkimat üzerindeki etkileri ile olabilecek sürşarj (örtü) yükleri de dikkate alınarak, alternatifli olarak belirlenmelidir.
4.2.10. Doğal Afet Risklerinin Değerlendirilmesi
• Bu bölümde, raporun önceki bölümlerinde verilen tüm arazi ve laboratuar çalışmaları, analiz, literatür tarama vb. çalışmalar ışığında çalışma alanının doğal afet riskleri açısından değerlendirmesi yapılmalı, uygun, sakıncalı, önlem gerektiren, yasak alanlar ve bu husustaki görüşler belirtilmelidir. Buna göre; inceleme alanının depremselliği, kaçıncı derece deprem bölgesinde yer aldığı, çevredeki muhtemel şey duraysızlık problemi taşımakta olan sahaların durumu ve diğer doğal afet riski durumları bilimsel analizleri yapılarak ayrıntılı bir biçimde değerlendirilmeli, yapılan hesaplamalar açıklamalı olarak raporda yer almalıdır.
•İ n celeme alan ın da heyelan, sel, genel arazi göçmesi, çığ , kaya d ü ş mesi gibi doğ al afetlerden doğan risk yoktur.
5. SONUÇ VE ÖNERİLER• Sonuç ve Öneriler Bölümünde raporda yapılan değerlendirmelerin, aşağıdaki hususları içerecek şekilde özeti sunulmalıdır:
– a. İnceleme alanındaki yerel zemin koşullarının tanımı
– b. Önerilen tasarım parametreleri, temel derinliği seçimi (yüzeysel yada derin temeller için), en az temel derinliği, temel tipinin muhtemel oturmalara göre tespiti, derin temellerde kazık tipi, kesiti ve boyunun irdelenmesi ve seçimi ile temel projesinin hesap ve tasarımına imkan verecek öneri ve sayısal değerler
– c. Temel kazıları ve sonrası imalatlar esnasında ortaya çıkabilecek sorunlar ve ekonomik/güvenilir çözüm önerileri,
– d. Zemin iyileştirmesi gerekiyorsa, önerilen yöntem(ler) ile ilgili açıklamalar,
– e. Yüzey ve çevre drenajı ile temel seviyesinde yüzey ve yeraltı suyu etkilerine karşı alınması gereken tedbirler,
– f. Gerekli hallerde zemin büyütmesi ve sıvılaşma riski ile ilgili açıklamalar, değerlendirmeler ve öneriler.
• Adapazar ı Merkez Belediyesi Karaosman Mahallesi XXXX Pafta, AAA Ada ve PP Parselde bulunan arazide ger ç ekle ş tirilmesi ö ng ö r ü len yeni yap ıl aş ma i ç in yap ıl an zemin incelemesinde :
• İ nceleme alan ı nda heyelan, sel, genel arazi g öç mesi, ç ığ , kaya d ü ş mesi gibi do ğ al afetlerden do ğ an risk yoktur.
• Bina parseli Sakarya İl i, Adapazar ı Merkez belediyesi 18/04/2000 tarihinde A. İ. G.M.’ nce onaylanan revize imar plan ı na esas jeolojik geoteknik raporunda s ı v ı laş ma ve genel zemin ö zellikler i aç ı s ı ndan “ ö nlem al ı nmadan yap ıl aş maya izin verilmeyecek ” alanda kalmaktad ı r.
• Arazi ve laboratuvar bulgular ı n ı n birlikte de ğ erlendirilmesinden mevcut arazi ko ş ullar ı nda yap ı alt ı nda temel zemini ö zellikler inin Deprem Y ö netmeli ğ i uyar ı nca aş ağ ı da g ö ster ilen de ğ erlerle karakter ize edilmesi uygun olacakt ı r.
• Deprem b ö lgesi :1
• Bina ö nem katsay ı s ı : I = 1.0 (Y ö netmelik Tablo 6.3)
• Yer alt ı su seviyesi ( Ş ubat 2007):2.80 m
• Zemin s ın ıf ı: D3 / Z4 (Y ö netmelik Tablo 12.1)
• Zemin karakter istik periyodu:TA= 0.20 TB=0.90s ( Tablo 6.4)
• Etkin yer ivmesi katsay ı s ı: A0 = 0.40
• Temel G ü venli ger ilmesi ( ö ner ilen): s em =81 kPa
• Minimum temel der inli ğ i:Df = 1.00 m
• Parsel zemininin ü st 8.00 metresinde bulunan s ı v ıl aş maz ö zellikteki killer nedeni ile s ı v ı laş man ı n m ü mk ü n ve olas ı olmad ığı tespit edilmi ş tir.
• Parselin betonla ç evrili olmas ı ndan ve yeterli alan bulunamad ığı ndan dolay ı jeof izik ö lçü mler ger ç ekle ş tirilmemi ş tir.
• Toplam 50 sayfal ı k bu rapor tek n ü sha olarak haz ı rlanm ış t ı r.
KaynaklarBol, E. (2003); Adapazr ı zeminlerinin geoteknik ö zellikleri Doktora Tezi, Sakarya Ü niversitesi, Adapazar ı.
Bol, E., Ö nalp , A., Arel E., (2005), “ 1999 Depremi Ard ı ndan Adapazar ı’ nda Yeralt ı Suyu Seviyesi Değ işi mleri ” ,
Deprem Sempozyumu Kacaeli 2005, sayfa: 11801190,Kocaeli.
Akartuna, M., (1968); Armutlu Yar ı madası ' n ı n Jeoloji si, İ st.Ü ni v. Fen Fak. Monografileri ( Tabii İl imlerK ı sm ı ), Say ı20, İs tanbul.
Baykal, F., (1943); Adapazarı Kandıra Bölgesinde Jeolojik Et ü dler . İ st. Ü n. Fen. Fak. Mec. , Seri B, Cilt VIII, Say ı4, İs tanbul, s. 262.
Bilgin, T., (1984); Adapazar ı Ovası ve Sapanca Olu ğ unun Al ü vyal Morfolojisi ve KuvaternerdekiJeomorfoloj ik
Tekam ü lü , İ st. Ü ni v. Edebiyat Fak ü ltesi Yay ı nlar ı, No: 2572, İ stanbul.
Do ğ an, O., (1968); Sakarya ili ve Çe vresi Jeofizik Rezistivite Et ü d Raporu, DS İ Yer alt ı Dairesi Ba şk anl ığı, Ar ş i v No: 50, MR/JR, Ankara.
Ishihara, K., (1985); “ Stability of Natural Deposits During Earthquakes” , Proc. of the 11th Int. Conf. on Soil Mech.and Foundation Eng., San
Franci sco, Vol. 1, pp. 321 376.
Keleş, N., (1974); Adapazar ı Zirai Araş t ı rma Enstit ü sü Sahas ı Jeofizik Rezisti vite Et ü d Raporu ., D:S: İ: , Gen.M ü d ., 1. B ö lge, Bursa, 1974.
Önalp , A., (1983), İ n şa at M ü hendi slerine Geoteknik Bilgisi , Cilt : 2, Karadeniz Ü niversitesi, Yay ın No: 3, Trabzon.
Önalp , A., Bol , E., (1998), “ Adapazar ı Kent Merkezi Jeoloji ve Jeomorfoloji si 1”, ( Rapor ), Verildi ğ i Kurum:Adapazar ı Belediyesi , Adapazar ı.
Önalp,A . (2006); Geoteknik Bilgisi : Bina Temelleri Seed,H.B.ve di ğ erleri (1985); Influence of SPT procedures in soil liquefaction resist ance evaluation Journaleot.Eng.ASCE 111:12:1425
Taiping ve diğerleri (1984); Liquefaction ri sk evaluation during earthquakes Proc. Int.Conf.on Case Histories , St.Loui s 1: :445
Wijkerslooth , P. de, (1941); Einiges Ü ber den Magmati smus des Jungern Paleozoikums im Raume West Zentral
Anatoliens, M.T.A., Mec. 4/25, Ankara.