BAHÇE KENT MODELİ

[Medeniyet Mühendisi]

BAHÇE KENT MODELİ

Bahçe Kent (garden city) sanayi dönemi sorunlarını çözmek amacıyla 1898 yılında Ebenezer Howard tarafından ortaya atılmıştır. Bahçe Kent Kuramı temel ilkesi doğa ile bütünleşik bahçe kentler modelidir. Bu içerikte Bahçe Kentin kavramsal tanımı, Bahçe Kent 3 Mıknatıs Teorisi, Bahçe Kent Hareketi-Prensipleri-Etkileri, Bahçe Kentler Sistemi ve Bahçe Kent örnekleri incelenmektedir.

Bahçe Kent Nedir ?
Bahçe Kent Modeli, Bahçe Şehir (Garden City) hareketi, Bahçe Kent Kuramı, 1898 yılında ortaya atılmış ve geliştirilmiş bir akımdır. Bahçe Kent modeli ilk kez İngiltere’de (1993) Ebenezer Howard tarafından Letcworth kentinde uygulanmıştır.

Bahçe kentler; tarım alanları ve ormanlar ile çevrelenmiş yeşil kuşak, konut, endüstri alanlarını birleştiren yerleşim modelidir. Kentsel gelişmenin ilkeleri çerçevesinde açık kırsal alan herkese yakındır ve yeni bahçe kentler arasında hızlı ulaşım sağlanmaktadır.

Ortalama nüfusları 30.000 kişilik olup, bahçe kentin nüfusu anılan eşiğe geldiğinde bir yenisi kurulup, bahçe kent üniteleri arasında hızlı ulaşım sağlanacaktır. Böylece yaşayan toplum hem kentsel olanaklardan faydalanacak hem de kırsal mekanları rekreasyon (recreation) alanları olarak kullanacaklardır.

Bahçe Şehir Modeli Nasıl Ortaya Çıktı ?
18.Yüzyıl’da İngiltere’de başlayan sanayi devriminin sonucunda hem kentsel mekan (urban space) üretiminde hem de kırsal alanın dönüşümünde köklü değişimler yaşanmıştır. Sanayi kentleri, insanı doğal ortamından koparmıştır.  Sağlıksız konutlarda yaşayan sanayi işçilerinin sorunlarından yola çıkılarak kır-kent (town-country) ilişkisiyle kasvetli yaşam alanlarını yaşanabilir kılmak amaçlanmaktadır.

20.yy.’ın kentsel sorunları çözmek için ideal kent modellerini araştıran kent ütopyacıları; Ebenezer Howard, Frank Lloyd Wright ve Le Corbusier 1890 ve 1930 yılları arasında bu alanda çalışmalar yürütmüştür. Bu kent plancıların amacı, eski kentlerin iyileştirilmesi değil; kentsel çevrenin bütünsel bir dönüşümü yönünde olmuştur. Ebenezer Howard Bahçe kent (garden city) modelini, Frank Lloyd Wright Broadacre Kent modelini ve Le Corbusier de Işın Kent (ray city) modelini geliştirmiştir.

Ebenezer Howard, 1900’ler de sanayi kentinin (Industrial city)  biçimini, fiziksel özelliklerini, mekânsal yapısını ve toplumun yaşam koşullarını eleştirerek ‘Bahçe Kent’ modelini önermiştir. Bu kent modeli kır-kent kavramının yani tezatlığın birleştiği mekanı (space) oluşturur.

Ebenezer Howard Bahçe Kent 3 Mıknatıs


KENT
Doğadan kopuk
Yaşamsal maliyetler yüksek fiyatlı
Çevre kirliliği
Mekansal farklılaşma; yoksulluk, sefalet mahalleleri-zenginlik, büyük yapılar
İş olanakları fazla
Toplumsal izolasyon-donatı alan imkanı fazla

KIR
Toplumsal olanaklar sınırlı
İşsizlik
Altyapı yetersizliği (kanalizasyon vb.)
Donatı alanları yok
Doğa ile iç içe
Temiz hava ,güneş, su
Yaşamsal maliyetler ucuz

KENT-KIR SENTEZİ
Doğal güzellikler-toplumsal fırsatlar
Erişilebilir mesafede tarımsal alanlar/yeşil sistemler
Düşük kiralar-yüksek ücretler
İş olanakları-Sermaye akışı
Aydınlık, havadar bahçeli evler- sefalet mahallelerinde kirlilik yok
Özgürlük ve İşbirliği
Tüm bu avantajların bir yerleşmede toplanabilmesi için;
Kentsel büyümenin limiti olmalı
Nüfus desantralize edilmeli

Ebenezer Howard söz konusu kır-kent karşıtlığı ve toplumsal krizi şematize  etmek için ‘Üç Mıknatıs’ (The Three Magnets) çizelgesini kullanmıştır. Bu çizelgede, ortada bulunan insanlara eşit uzaklıkta yer alan üç mıknatıs yer almaktadır. Mıknatıslardan her biri farklı yaşam tarzlarını temsil etmektedir. Farklı yaşam tarzlarının olumlu olumsuz özelliklerini belirlemiş ve kır-kent sentezini ortaya çıkartmıştır. Kırsal alanın huzur, sağlık ve doğal yaşam ile kentlerin bilgi, teknoloji, teknik olarak ve siyasal dayanışma gibi özelliklerini bir arada olması gerektiğini belirtmiştir.



Ebenezer Howard Bahçe Kent Prensipleri
32.000 nüfuslu, düşük yoğunluklu kentler.
İdari ve ekonomik yönden bağımsız, kendine yeterli çalışma alanları.
Spekülasyonu (speculation) önlemek için arazi kamuya ait olacak.
Tarımsal alanlardan ve açık alanlardan oluşan yeşil sistem kenti çevreleyecek. Tampon işlevi ile kentin kontrolsüz yayılımını önleyecek.
Endüstri alanları kent çeperinde, konut alanlarına uzak mesafede konumlanacak.
Merkezde 2 Ha bir park(yeşil alan) ;etrafında kamu yapıları(belediye binası, kütüphane, sanat galerisi, tiyatro, hastene) çevreleyecek.
Kentin ticari alanı park çevresinde olacaktır.

Ebenezer Howard Kentler Sistemi (Social Cities)
Kentler kontrolsüz yayılarak büyümemeli optimum büyüklükte kalmalıdır. Kent sistemini (urban system) oluşturan üniteler olmalı, ünite merkezlerinde yaşamsal faaliyetlerini için donatı olanakları olmalıdır.



Yeterli sayıda Bahçe Kent ile yeni bir politik ve kültürel örgütlenme: “SOCIAL CITIES”

Çok merkezli, bütün olarak işleyen yerleşim modelidir. Bahçe Kentlerden oluşan sistem kurgusu.
Merkez kente ve birbirine demiryolu ve ana akslar ile bağlanan kentler sistemidir.
Kentsel avantajların yığılma ile elde edilmesi negatif etkilediği için örgütlü/organik bir desantralizasyon ile elde edilmelidir. (Ulaşım teknolojisi)

Bahçe Kent Modelinin Etkileri
Desantralizasyon (decentralization) etkisi: II.Dünya Savaşından sonrasındaki yeniden yapılanma döneminde İngiltere’nin kentsel gelişmenin temelini yeni şehirler teorisi oluşturur.(Londra çevresinde 30 kadar yeni şehir bulunmaktadır.)

Bahçe kent prensipleri belirlendiği halde büyük kentler büyümeye devam ediyor. Yeni kentler de belirlenen sınırlar içinde kalmıyor büyüyor.

HOWARD;

Ekonomik analizler ile bu kontrolsüz gelişme biçiminin fizibilitesini yapıyor.
Önerilerin döneme uygun ekonomik koşulları sağladığı görülüyor.
Howard “Tomorrow:A Peaceful Path to Real Reform” kitabını yayınlanmasından 8 ay sonra “Bahçe Kent Derneği” kuruyor.