Doğru Akım Makinaları

[Medeniyet Mühendisi]

Doğru Akım Makinaları
 

Doğru akım makinaları akımı elde edilişi ve kullanış amacına göre generatör ve motor olarak ikiye ayrılır.  Fakat yapıları yönünden aralarında fark yoktur.  Sadece kullanış amacına göre farklıdırlar.  Bir doğru akım makinası kutuplar, endüvi ve kollektör olmak üzere toplam üç bölümden oluşur.  Makinada elektromanyetik alanın elde edildiği kısım “ana kutup” olarak adlandırılır. Doğru akım makinasında duran kısım stator olup, karkas ve üzerine yerleştirilmiş ana ve yardımcı kutuplardan meydana gelir. “endüvi” ise manyetik kuvvet çizgileri içerisinde dönerek hareket eden, elektrik enerjisinin veya mekanik enerjinin elde edildiği silindirik kısımdır.  Endüvide elde edilen gerilimi dış devreye veya elektrik enerjisini endüviye ileten, birbirinden ve gövdeden yalıtılmış, bakır dilimler topluluğuna “kollektör” denir.

 

Doğru akım makinaları uyarma şekline göre serbest, seri, paralel ve karma olmak üzere dört guruba ayrılır.  Statordaki ana kutuplar üstünde bulunan uyarma bobinleri dışarıdan ayrı bir doğru akım kaynağından besleniyorsa makina “Serbest Uyarmalı Doğru Akım Makinası” olarak isimlendirilir.  Eğer endüvi sargısından besleniyorsa ve uyarma sargısı endüvi sargısına seri bağlı ise “Seri Uyarmalı”, paralel bağlı ise “Paralel Uyarmalı” olarak adlandırılır.  Hem paralel hem de seri uyarma sargısı beraber kullanılıyorsa “Karma Uyarmalı Doğru Akım Makinası” adını alır.

 

Hız kontrolunun kolaylıkla yapılması nedeniyle doğru akım motorları tercih edilir. Ancak doğru akım gerektirmesi ve işletim güçlükleri nedeniyle az kullanılmaktadır.  Günümüzde doğru akım motorlarının çıkış güçleri bir kaç vattan 10 MW’a kadar, gerilimleri yaklaşık 3000 V değerlerine kadar çıkabilmektedir.