İnşaat Sektöründe İskele Sistemleri: Türleri, Kullanım Alanları ve İş Güvenliği
Özet
İskele sistemleri, inşaat mühendisliği ve yapı sektörü için vazgeçilmez geçici yapı elemanlarıdır. İnşaat projelerinde iş güvenliği ve verimliliği artıran bu sistemler, farklı malzeme türlerine ve tasarım prensiplerine göre çeşitli türlerde sınıflandırılmaktadır. Bu makalede, iskelelerin tanımı, yapısal türleri, kullanım alanları ve iş güvenliği standartları incelenmiştir. Aynı zamanda, Türkiye’de ve dünyada iskele sistemlerine ilişkin mevcut yasal düzenlemeler ve yönetmelikler ele alınmış, sektördeki en iyi uygulamalar ve inovasyonlar tartışılmıştır. Literatür taraması kapsamında, bilimsel kaynaklar ışığında, inşaat sektöründe kullanılan farklı iskele sistemlerinin güvenlik ve dayanıklılık açısından değerlendirilmesi yapılmıştır.
1. Giriş
İnşaat sektörü, iş kazalarının en sık yaşandığı sektörlerden biridir (Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, 2019). Özellikle yüksekten düşme vakaları, sektörde en fazla ölümcül kazaların yaşandığı olaylar arasındadır (İLO, 2020). İskeleler, bu tür kazaların önlenmesinde kritik bir rol oynar. İnşaat sahalarında çalışanların yüksek noktalarda güvenli bir şekilde çalışabilmeleri için kullanılan bu sistemler, farklı yapı türlerine ve projelere göre çeşitlenmektedir. İskelelerin doğru seçimi, uygun kurulumu ve düzenli bakımı iş güvenliği açısından büyük bir öneme sahiptir.
Bu makale, inşaat sektöründe yaygın olarak kullanılan iskele sistemlerinin teknik ve iş güvenliği açısından değerlendirilmesini amaçlamaktadır. İlk olarak, iskelelerin tanımı ve çeşitleri ele alınacak, ardından kullanım alanları ve iş güvenliği uygulamaları incelenecektir. Son olarak, Türkiye’deki ve dünyadaki yasal düzenlemeler ve yönetmelikler doğrultusunda mevcut uygulamalar tartışılacaktır.
2. İskelelerin Tanımı ve Genel Özellikleri
İskeleler, inşaat, bakım, onarım ve restorasyon gibi faaliyetlerde çalışanların yüksek noktalara erişmesini sağlamak amacıyla kullanılan geçici destek yapılarıdır (OSHA, 2021). İskelelerin temel görevleri şunlardır:
- Çalışanlara güvenli bir çalışma platformu sağlamak,
- İnşaat malzemelerinin ve ekipmanlarının taşınmasına yardımcı olmak,
- İş kazalarını önleyerek, iş güvenliği standartlarını karşılamak.
İskele sistemleri, genellikle çelik, alüminyum ve ahşap malzemeler kullanılarak üretilir. Kullanım alanına bağlı olarak sabit veya hareketli iskeleler tercih edilmektedir.
3. İskele Türleri
İskeleler, yapı malzemelerine ve kullanım amaçlarına göre farklı kategorilere ayrılır. En yaygın iskele türleri aşağıda detaylandırılmıştır.
3.1. Cephe İskeleleri
Cephe iskeleleri, binaların dış yüzeyinde çeşitli inşaat işlemlerini gerçekleştirmek için kullanılan en yaygın iskele türüdür. Genellikle boyama, sıva, izolasyon ve cephe kaplama gibi işlemler için kullanılır. Başlıca türleri:
- H Tipi İskeleler: Çelik veya alüminyum malzemeden üretilen, hızlı kurulum avantajına sahip sistemlerdir.
- Flanşlı İskeleler: Daha yüksek mukavemet gerektiren projelerde tercih edilir.
- Modüler İskeleler: Kolay taşınabilir ve montajlanabilir olması nedeniyle özellikle restorasyon projelerinde sıkça kullanılır.
3.2. Hareketli (Seyyar) İskeleler
Tekerlekli yapıya sahip olan bu iskeleler, şantiyede farklı noktalara taşınarak kullanılabilir. Genellikle kısa süreli çalışmalar için tercih edilir. Kullanım avantajları şunlardır:
- Mobilite sağladığı için verimli bir çalışma alanı oluşturur,
- Küçük çaplı bakım ve tamirat işlerinde ideal çözümdür.
3.3. Asma İskeleler
Yüksek binaların dış cephelerinde temizlik ve bakım işlerinde kullanılan asma iskeleler, mekanik veya elektrikli sistemlerle çalışmaktadır. Avantajları:
- Geleneksel iskele sistemlerine göre daha hızlı kurulum sağlar,
- Kat yüksekliği fazla olan binalarda daha güvenlidir.
3.4. Sehpa İskeleler
Genellikle iç mekanlarda, boya ve tamirat işlerinde kullanılan sehpa iskeleler, düşük maliyetli ve kolay taşınabilir yapılarıyla dikkat çeker.
4. İskele Sistemlerinin Kullanım Alanları
İskeleler, birçok sektörde farklı amaçlarla kullanılmaktadır. En yaygın kullanım alanları şunlardır:
4.1. İnşaat Sektörü
İnşaat projelerinde, yüksek noktalara erişim ve güvenli çalışma platformları sağlamak amacıyla kullanılır.
4.2. Restorasyon ve Bakım Çalışmaları
Tarihi yapıların restorasyonu, dış cephe onarımları ve bakım faaliyetlerinde iskele sistemleri kritik bir rol oynar.
4.3. Sanayi ve Enerji Sektörü
Petrol rafinerileri, enerji santralleri ve endüstriyel tesislerde, boru hatları ve büyük ölçekli ekipmanların bakım-onarım süreçlerinde iskeleler kullanılır.
5. İş Güvenliği Açısından İskelelerin Önemi
İskelelerin doğru kurulumu ve kullanımı, iş güvenliği açısından hayati öneme sahiptir (TSE, 2022). Yanlış kurulumlar ve güvenlik standartlarına uyulmaması, ciddi kazalara yol açabilir. İş güvenliği açısından dikkat edilmesi gereken başlıca hususlar şunlardır:
5.1. Zemin Kontrolü
İskelelerin sağlam bir zemine kurulması gerekir. Gevşek ve eğimli zeminlerde, destekleyici ayaklar ve sabitleme sistemleri kullanılmalıdır.
5.2. Güvenlik Bağlantıları
Tüm bağlantı noktaları, stabiliteyi sağlamak için güçlendirilmelidir.
5.3. Korkuluk ve Süpürgelikler
Çalışma platformlarında güvenlik korkulukları ve süpürgelikler bulunmalıdır.
5.4. İşçi Güvenlik Donanımları
İskelelerde çalışan personelin baret, emniyet kemeri ve kaymaz tabanlı ayakkabı kullanması zorunludur.
6. Türkiye ve Dünya Genelinde İskele Standartları ve Mevzuat
Türkiye’de ve dünyada iskele sistemlerine ilişkin çeşitli düzenlemeler ve standartlar bulunmaktadır.
- Türkiye: Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından yayımlanan “İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği” ve TSE tarafından belirlenen TS EN 12810/12811 standartları uygulanmaktadır.
- Avrupa Birliği: Avrupa’da iskele sistemleri, EN 12810 ve EN 12811 standartlarına uygun olarak üretilmeli ve kullanılmalıdır.
- ABD: OSHA (Occupational Safety and Health Administration) tarafından belirlenen yönetmelikler yürürlüktedir.
7. Sonuç
İskele sistemleri, inşaat sektöründe iş güvenliği açısından kritik bir role sahiptir. Farklı türleri, kullanım alanları ve iş güvenliği kriterleri göz önüne alındığında, iskelelerin doğru seçimi ve kurulumu büyük önem taşımaktadır. Türkiye’de ve dünyada bu sistemlere ilişkin standartlar, iş kazalarını en aza indirgemeyi hedeflemektedir. Literatür taramalarına göre, iskelelerin güvenli ve etkin kullanımı, işçi sağlığı ve güvenliğini doğrudan etkilemektedir.
Kaynakça
- Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı. (2019). İş Sağlığı ve Güvenliği Mevzuatı.
- İLO (2020). Global Work Safety Report.
- OSHA (2021). Construction Safety Guidelines.
- TSE (2022). TS EN 12810 ve 12811 Standartları.
Erhan BAYTAK
Yük. İnşaat Mühendisi
- 0 Yanıtlar
Üzgünüm, cevap bulunamadı.
Yanıtlamak için giriş yapın.