Binalar Hangi Büyüklüğe Göre Depreme Dayanıklı Olarak Tasarlanıyor?
Giriş
Deprem konusunda halk arasında sıkça tartışılan bir konu, binaların “kaç büyüklüğündeki depreme dayanıklı olduğu” sorusudur. Bu soruya verilen cevaplar çoğu zaman yanlış veya eksik bilgiler içermektedir. Özellikle teknik elemanların, binaların dayanıklılığını Richter ölçeğiyle ifade etmesi, halk arasında yanlış bir algı oluşturur. Bu yazıda, binaların deprem dayanıklılığının Richter ölçeği yerine yapıya etkiyen ivme ve diğer teknik parametrelere göre belirlendiğini açıklayacağız. Ayrıca, TBDY 2018 yönetmeliğinin bu konudaki esaslarını detaylandıracağız.
Deprem Büyüklüğü ve Şiddeti Nedir?
Öncelikle, deprem büyüklüğü ile deprem şiddeti arasındaki farkı açıklayalım:
- Deprem büyüklüğü: Richter ölçeği ile ifade edilir ve bir depremin toplam enerjisini temsil eder. Ölçek logaritmiktir, bu nedenle iki büyüklük arasındaki fark 10 katlık bir enerji farkına karşılık gelir.
- Deprem şiddeti: Yeryüzünde yapıların gördüğü hasar derecesidir ve 1 ile 12 arasında değişir. Şiddet, depremin etkisinin yerel olarak nasıl hissedildiğini ifade eder.
TBDY 2018 ve Deprem Tehlike Haritası
Türkiye Deprem Tehlike Haritası, binaların tasarımında kullanılacak deprem parametrelerini sağlar. Bu parametrelerden biri, Ss değeri olarak adlandırılan kısa periyot spektral ivme katsayısıdır.
- Ss değeri: Tek katlı, basit bir yapıda (tek serbestlik dereceli bir sistem) depremin oluşturacağı ivmeyi temsil eder. Bu değer, doğrudan yer ivmesini değil, yapıda oluşacak ivmeyi verir.
Binaların Depreme Dayanıklılığı Nasıl Hesaplanır?
Binaların dayanıklılığı, depremin büyüklüğüne göre değil, yapıya etkiyen yatay ivme ve bu ivmenin oluşturduğu kuvvetlere göre hesaplanır.
- Spektral İvme (Ss): Haritadan alınan Ss değeri, zemin büyütme faktörü (Fs) ile çarpılarak artırılır.
- Yapıya Etkiyen Kuvvet: İvme değeri yapı kütlesiyle (M) çarpılarak yatay kuvvet bulunur:
F=M⋅Ss - Yer İvmesi: Yapıdaki spektral ivme ile yer ivmesi farklıdır. TBDY 2018’deki ilişkilere göre yer ivmesi yaklaşık olarak şu formülle bulunabilir:
Yer İvmesi=0.40⋅Ss - Örneğin, Ss değeri 0.90 ise yer ivmesi yaklaşık 0.36g olur.
Yanlış Algılar ve Doğru Bilgiler
Teknik elemanların veya vatandaşların, “Bu bina 8 büyüklüğündeki depreme dayanır” gibi söylemleri doğru değildir. Deprem büyüklüğü ile yapı dayanıklılığı arasında doğrudan bir ilişki yoktur. Binalar, yer ivmesi ve yapıya etkiyen kuvvetlere göre tasarlanır. TBDY 2018, tasarlanan binaların belirli bir deprem senaryosunda güvenli kalmasını sağlamayı hedefler.
Sonuç
Sonuç olarak, binalar deprem büyüklüğüne göre değil, deprem esnasında yapıya etkiyen yatay ivme ve kuvvetlere göre tasarlanır. Bu durum, bina dayanıklılığı hakkında daha doğru ve teknik bir yaklaşım benimsenmesini gerektirir. Teknik elemanların bu konuda bilgilerini güncel tutarak, doğru bilgi aktarımı sağlaması hayati önem taşır.
Erhan Baytak
Yük. İnş. Mühendisi
- 1 Cevap
Kıymetli bilgiler. Teşekkür ederiyoruz.
Yanıtlamak için giriş yapın.