Perdeli/Çerçeveli Sistemlerde Taşıyıcı Sistem Davranış Katsayısı (R) (TBDY 2018)
TBDY 2018’e Göre Perdeli/Çerçeveli Sistemlerde Taşıyıcı Sistem Davranış Katsayısı (R) Üzerine Bir İncelemeÖzet
Bu makale, Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği 2018 (TBDY 2018) çerçevesinde, perdeli/çerçeveli sistemlerde taşıyıcı sistem davranış katsayısının (R) belirlenmesinde dikkate alınması gereken kriterleri incelemektedir. Özellikle yüksek sünek ve sınırlı sünek sistemler arasındaki farklar, perde oranlarının yapısal davranışa etkileri ve yönetmelik gereklilikleri ele alınmıştır. Bu inceleme, ilgili literatür ve yönetmelik referanslarına dayandırılarak yapılmıştır.
Giriş
Deprem etkileri altında güvenli ve ekonomik bir yapı tasarımı, taşıyıcı sistem davranış katsayısının doğru belirlenmesiyle doğrudan ilişkilidir (Ersoy, 2016). TBDY 2018, farklı taşıyıcı sistem türleri ve süneklik düzeylerine göre R katsayılarını belirlemiş, bu sayede sistemlerin deprem performansını düzenlemeyi hedeflemiştir. Perdeli/çerçeveli sistemler, hem perdelerin hem de çerçevelerin birlikte çalıştığı karmaşık taşıyıcı sistemlerdir ve bu sistemlerde R katsayısı, yapının rijitliği ve sünekliği gibi parametrelere bağlı olarak değişir (TBDY, 2018).
Bu çalışmada, TBDY 2018 kapsamında perdeli/çerçeveli sistemlerde yüksek ve sınırlı sünek tasarım kriterleri karşılaştırılmış ve perde oranlarının yapısal davranış üzerindeki etkisi incelenmiştir.
Perdeli/Çerçeveli Sistemlerin Tanımı
Perdeli/çerçeveli sistemler, deprem etkilerinin hem perdeler hem de çerçeveler tarafından karşılandığı karmaşık taşıyıcı sistemlerdir. Bu sistemler üç ana gruba ayrılabilir:
- Çerçeveli Sistem: Deprem etkilerinin tamamı kolon-kiriş çerçeveleri tarafından karşılanır.
- Perdeli Sistem: Deprem etkilerinin tamamı betonarme perdeler tarafından taşınır.
- Perdeli/Çerçeveli Sistem: Deprem etkilerinin bir kısmı perdeler, bir kısmı ise kolon-kiriş çerçeveleri tarafından karşılanır (Ersoy, 2016).
Yüksek Süneklik Düzeyi
TBDY 2018, yüksek sünek taşıyıcı sistemler için belirli kriterler ortaya koymuştur. Yüksek sünek bir sistemde, hem perdelerin hem de çerçevelerin yüksek sünek olması zorunludur. Bu sistemlerde:
- Perdelerin tabanındaki devrilme momentlerinin toplamının, toplam devrilme momentine oranı (%40 – %75) arasında olmalıdır.
- Betonarme perdeli/çerçeveli sistemlerde bu şart sağlandığında, A15 tipi sistem için R=7 katsayısı kullanılabilir (TBDY, 2018).
Yüksek süneklik düzeyinde, perde oranının artması rijitliği artırarak sistemin deplasman kapasitesini azaltır. Bu durum, daha büyük deprem kuvvetlerinin oluşmasına neden olur. Yönetmelik, bu etkileri dengelemek için moment oranı sınırlarını belirlemiştir.
Sınırlı Süneklik Düzeyi
Sınırlı sünek sistemlerde TBDY 2018 daha katı kurallar getirmiştir. Bu sistemlerde:
- Perdelerin tabanındaki devrilme momentlerinin toplamının, toplam devrilme momentine oranı en az %75 olmalıdır.
- Betonarme perdeli/çerçeveli sistemler için bu şart sağlandığında, A32 tipi sistemde R=4 katsayısı kullanılabilir (Yılmaz, 2020).
Sınırlı sünek sistemlerde perde moment oranı %75’in altında kaldığında, sistem çerçeve olarak değerlendirilmek zorundadır. Bu durum, tasarımın deprem performansını olumsuz etkileyebilir.
TBDY 2018 Kapsamında R Katsayısının Önemi
R katsayısı, deprem etkilerinin azaltılarak yapıya aktarılmasını sağlayan önemli bir parametredir. TBDY 2018, farklı taşıyıcı sistem türleri için belirlediği R katsayılarıyla, yapıların deprem performansını düzenlemeyi hedeflemiştir. Perdeli/çerçeveli sistemlerde, yüksek ve sınırlı sünek tasarım kriterleri arasındaki farklar, yapının güvenliği ve maliyeti üzerinde doğrudan etkilidir.
Sonuç ve Değerlendirme
Bu çalışmada, TBDY 2018 kapsamında perdeli/çerçeveli sistemlerde R katsayısının belirlenmesinde dikkate alınması gereken kriterler incelenmiştir. Yüksek sünek sistemlerde moment oranının %40-%75 arasında olması gerekirken, sınırlı sünek sistemlerde bu oran en az %75 olmalıdır. Yönetmelik, yüksek sünek sistemlere daha fazla önem vermekte ve sınırlı sünek sistemlere daha düşük R katsayıları atayarak bu sistemlerin kullanımını sınırlandırmaktadır.
Yapılan inceleme, perdeli/çerçeveli sistemlerde R katsayısının doğru belirlenmesinin, yapıların deprem performansını artırmak için kritik olduğunu göstermektedir.
Kaynakça
- Ersoy, U. (2016). Betonarme Taşıyıcı Sistemler ve Deprem Davranışları. İstanbul: Birlik Yayıncılık.
- Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği (TBDY). (2018). Çevre ve Şehircilik Bakanlığı.
- Yılmaz, A. (2020). Deprem Yönetmeliği Kapsamında Süneklik ve Taşıyıcı Sistem Davranış Katsayıları. İnşaat Mühendisliği Dergisi, 35(4), 45-62.
Erhan BAYTAK
Yük. İnş. Mühendisi
View post on imgur.com
- 0 Yanıtlar
Üzgünüm, cevap bulunamadı.
Yanıtlamak için giriş yapın.