Prefabrik yapıda performans
Yerinde Kaçak olarak ön üretimli betonarme bir yapı mevcut hocam bu yapının performansı yapılacak mimari zemin etüt raporları yenileniyor statik olarak.
Don derinliği temel yüksekliği kontrolü yapıp üst yapı için karot ve okuma yaptıracağız. Performansta nelere dikkat etmeliyiz. B.a imalat hesaplarına göre mi performans yapmalıyız. Yoksa tekrar yönetmeliğe uygun olarak yeni yapı gibi analiz mi yapmalıyız hocam.
- 2 Yanıtlar
Mevcut kaçak bir ön üretimli betonarme yapının performans analizi yapılırken dikkat edilmesi gereken birkaç kritik konu var. Yapının mevcut durumunu tespit etmek, geçerli yönetmeliklere göre güvenli olup olmadığını değerlendirmek ve gerekirse güçlendirme kararlarını vermek için kapsamlı bir mühendislik analizi yapılması şarttır.
Aşağıda adım adım ilerleyerek performans analizinde nelere dikkat edilmesi gerektiğini ve hangi yaklaşımla ilerlemenin daha doğru olacağını detaylandırdım:
1. Mevcut Yapının Durum Tespiti ve Ön Değerlendirme
Performans analizi öncesinde, yapının mevcut haliyle statik ve dinamik davranışının anlaşılması gerekir. Kaçak bir yapı olması nedeniyle projeye uygun inşa edilip edilmediği belirsiz olabilir. Bu nedenle mevcut yapı üzerinden detaylı tespitler yapılmalıdır:
Zemin Etüdü ve Temel Kontrolü:
Don derinliği ve temel yüksekliği incelenerek temel sisteminin mevcut zemin koşullarına uygun olup olmadığı değerlendirilmelidir.
Zemin sınıfı, oturma riskleri ve sıvılaşma potansiyeli belirlenmelidir.
Eğer temel sisteminde bir problem varsa, üst yapının sağlam olması yeterli olmayacaktır.
Beton Kalitesi ve Donatı Durumu:
Karot Testleri (TS EN 13791 ve TS 500 gereklilikleri kapsamında) yapılarak beton dayanımı belirlenmelidir.
Donatı Okuma (GPR, Ferroscan ile) yapılmalı ve projedeki donatı ile uyumu kontrol edilmelidir.
Klorür ve Karbonatlaşma Testleri ile donatı korozyonu olup olmadığı belirlenmelidir.
Mevcut Projeler ve As-built Durumu:
Eğer orijinal proje yoksa, yapı tekrar modellenmeli ve projelendirilmelidir.
Yapı sisteminin analitik olarak çözülmesi gerekir (perdeli sistem mi, çerçeve sistem mi? Yük aktarımı nasıl?).
2. Performans Analizi ve Yönetmelik Seçimi
Burada en kritik soru şu: Mevcut yapı imalat projelerine göre mi değerlendirilmelidir, yoksa yeni yapı gibi mi analiz edilmelidir?
Seçenek 1: Mevcut Yapı İmalat Hesaplarına Göre Performans Analizi
Eğer yapı projeye uygun olarak inşa edilmişse ve proje bilgileri eksiksizse, “mevcut durumu” esas alarak değerlendirme yapmak mümkün olabilir.
Ancak kaçak yapı olduğu için projeye tam uygunluk garantisi yok ve projeye güvenmek hatalı sonuçlara yol açabilir.
Yönetmelikte yer alan mevcut yapı kabul katsayıları (Dayanıma Göre Değerlendirme, Malzeme Güvenlik Katsayıları, vb.) kullanılarak analiz yapılabilir.
Bu yöntem, güçlendirme gerekliliği olup olmadığını anlamak için ilk aşamada tercih edilebilir.
Seçenek 2: Yeni Yapı Gibi Hesaplanarak Analiz Edilmesi
Kaçak yapı olması nedeniyle yönetmelik şartlarına tam uyumlu olmadığından, TBDY 2018 ve ilgili yönetmeliklere göre yeni bir yapıymış gibi analiz etmek daha güvenli olur.
Mevcut kesitler ve malzeme dayanımları kullanılarak, ama yeni bina tasarımına uygun şekilde modellenerek hesap yapılmalıdır.
Betonarme Eleman Kesit Kapasiteleri, mevcut dayanım sınıflarına göre hesaplanarak değerlendirilmelidir.
Yönetmeliğe göre “Doğrusal Olmayan İtme Analizi (Pushover Analizi)” ve “Deprem Dayanım Katsayısı R” değerleri yeni yönetmelik şartlarına uygun şekilde belirlenmelidir.
📌 Önerilen Yaklaşım: Yeni bir yapı gibi ele alarak analiz etmek daha sağlıklı olur. Çünkü kaçak yapıların mühendislik hesapları genellikle yetersiz olabilir ve eski yönetmelik şartlarına göre üretilmiş olabilir.
3. Performans Analizi Aşamaları
Performans analizinde aşağıdaki aşamalar izlenmelidir:
3.1. Mevcut Malzeme Dayanımlarının Belirlenmesi
Karot Basınç Dayanımı Testi
Donatı Tespit ve Kesit Alanı Kontrolü
Betonarme Elemanların Kapasite Hesapları
3.2. Yapısal Modelleme ve Analiz
Yapı SAP2000, ETABS, IdeCAD gibi yazılımlarda modellenmeli.
Yanal ötelenmeler, temel oturmaları ve düzensizlikler belirlenmeli.
Modal analiz ve titreşim frekansları incelenerek rijitlik kontrolleri yapılmalı.
İtme Analizi (Pushover) ve Performans Seviyesi belirlenmeli.
3.3. Deprem Yönetmeliğine Göre Değerlendirme
TBDY 2018’e Göre Performans Düzeyi Belirlenmeli:
Göçme Öncesi (Collapse Prevention – CP)
Can Güvenliği (Life Safety – LS)
Hizmet Verebilirlik (Immediate Occupancy – IO)
Zayıf halkalar ve güçlendirilmesi gereken elemanlar belirlenmeli.
4. Güçlendirme Kararı
Eğer performans analizi sonucunda yapı “Can Güvenliği” seviyesinin altında çıkarsa, güçlendirme yapılması gereklidir. Güçlendirme yöntemleri:
Kolon ve Kiriş Güçlendirmeleri (Mantolama veya CFRP ile)
Temel Güçlendirme (Jet Grout, Mikro Kazık vb.)
Çelik Elemanlarla Destekleme
Yeni Perdeler veya Betonarme Eleman Eklemeleri
Güçlendirme maliyet analizi yapılmalı ve eğer güçlendirme maliyeti yeni bina yapımına yakınsa, yeniden inşa etme seçeneği de düşünülmelidir.
Öneriler
✅ Mevcut yapı analiz edilirken yeni bina gibi hesap yapılması önerilir.
✅ Karot testleri ve donatı okuma ile malzeme dayanımları net şekilde belirlenmelidir.
✅ Yapı mevcut performans seviyesine göre analiz edilerek güçlendirme gerekliliği belirlenmelidir.
✅ Eğer güçlendirme ekonomik değilse, yeni bir bina yapılması daha mantıklı olabilir.
Sonuç olarak: Kaçak ön üretimli betonarme yapıların mühendislik standartlarına tam olarak uyumlu olmama riski nedeniyle, yeni bina gibi analiz yapılması daha sağlıklı olur. Yönetmeliğe uygun modelleme ve performans analizi yaparak, en güvenli ve ekonomik çözümü belirlemek gerekir.
Hıç bir mevcut yapı performans analizi kritetlerinde yeni yapı gibi ebat şartlari/minimum donati sartlari gecerli degildir. Performans analizinde amaç, eldeki kesitlerin, kesitin büyuklugu/ebatı ne olursa oksun tasarim depreminde yetetli olup olmadiginin tedpitidir. Ön uretimli bahsettiginiz binadaki saha calismalarini bilgi duzeyini 15. Bolume gore belirlersiniz, ve kesitin kapasitesini bu bilgilere gore 4.bolum, 5.bolum ve 8 bolume gore belirleyip tasarim depreminde olusacak kesit tedirleri/sekil degistirmelere gore kiyaslarsiniz.
Ahmet ÇELİKKOLLU
Yanıtlamak için giriş yapın.