Radye Temellerde Kesit Tesirleri ve Zemin Gerilmelerinin Kontrolü

Giriş
Radye temel, özellikle zemin taşıma kapasitesinin düşük olduğu veya farklı oturma problemlerinin yaşandığı bölgelerde tercih edilen yaygın bir yüzeysel temel türüdür. Binanın tüm oturma alanını kaplayarak zemine eşit bir yük dağılımı sağlar ve maksimum zemin taşıma kapasitesinden yararlanır. Radye temeller, gerek kesit tesirleri gerekse zemin gerilmeleri açısından uygun şekilde tasarlandığında yapı güvenliğini artırır. Bu makalede, radye temellerin temel özellikleri, kesit tesirlerinin ve zemin gerilmelerinin kontrolü için kullanılan yöntemler ele alınmıştır.
Radye Temel Nedir?
Radye temel, binanın oturduğu tüm alanın temel olarak kullanıldığı bir sistemdir. Bu temellerde, yüklerin zemine eşit bir şekilde dağıtılması sağlanır ve oturma farklılıkları minimize edilir. Radye temeller, tekil veya sürekli temellere göre daha yüksek bir zemin taşıma kapasitesine sahiptir. Ancak zemin taşıma kapasitesinin yetersiz olduğu durumlarda zemin iyileştirme teknikleri veya derin temel sistemleri kullanılabilir.
Kesit Tesirlerinin Kontrolü
Radye temellerde kesit tesirlerini (eğilme momenti ve kesme kuvveti) kontrol altına almak için bazı tasarım kriterleri uygulanır. Bu kriterler, temel alanının genişletilmesi ve konsol çıkmaların eklenmesi gibi uygulamaları içerir.
- Konsol Çıkmaların Kullanımı
Temelin her kenarına 1,5 metre konsol çıkmalar eklenerek kesit tesirleri azaltılabilir. Örneğin, 20 m x 20 m taban alanına sahip bir binada bu konsolların eklenmesiyle temel alanı 23 m x 23 m’ye çıkar. Bu durum, açıklık bölgesindeki maksimum momentin azalmasına ve temel içindeki deplasmanların küçülmesine neden olur. Böylelikle daha ince bir betonarme kesit, daha az donatı ve işçilik ihtiyacı doğar. Ayrıca, temel alanının büyümesi zemin gerilmelerini de azaltır.
Konsol çıkma uzunluğunun 2 metreyi aşmaması önerilir, çünkü bu mesafeden sonra kesit tesirleri ve zemin gerilmesi üzerindeki etkiler sınırlı hale gelir. - Zemin Gerilmelerinin Azaltılması
Konsol çıkmaların temel alanını büyütmesi zemin gerilmelerinin azalmasına yardımcı olur. Örneğin, 20 m x 20 m taban alanına sahip ve 4000 ton ağırlığında bir bina için zemin gerilmesi konsol çıkmalar öncesinde 10 t/m² iken, çıkmalar sonrasında bu değer 7,56 t/m²’ye düşer. Bu, zeminde daha homojen bir yük dağılımı sağlayarak oturma problemlerini azaltır.
Zemin Gerilmelerinin Kontrolü
Radye temellerde zemin gerilmelerinin kontrolü, temel kalınlığının artırılması ve gerilme yayılımının optimize edilmesi ile sağlanabilir.
- Temel Kalınlığının Artırılması
Radye temel kalınlığı arttıkça zemindeki gerilme azalır. Daha kalın bir temel, zemine yayılan yüklerin etkisini geniş bir alana yayarak zemin gerilmesini düşürür. Örneğin, 20 m x 20 m boyutunda ve 60 cm kalınlığında bir temel 10 t/m² gerilme oluştururken, aynı boyutlarda 90 cm kalınlığında bir temel bu gerilmeyi 9,16 t/m²’ye düşürür. - Gerilme Yayılımı
Temelin altında derine doğru inildikçe gerilme yayılımı genişler. Örneğin, 5 metre derinlikte, gerilmenin yayıldığı alan 25 m x 25 m’ye çıkar ve zemindeki gerilme 6,4 t/m²’ye düşer. Bu durum, zemin gerilmesinin temel derinliğine bağlı olarak nasıl değiştiğini açıklar.
Sonuç
Radye temeller, zemin taşıma kapasitesinin düşük olduğu alanlarda sağladığı avantajlarla yapıların güvenliğini artırır. Kesit tesirlerinin kontrolü için konsol çıkmalar ve temel alanının genişletilmesi, zemin gerilmelerinin kontrolü için ise temel kalınlığının artırılması etkili yöntemlerdir. Bu tasarım kriterleri, radye temelin performansını optimize ederek oturma problemlerini ve zemin gerilmesi kaynaklı sorunları en aza indirir.
Cevaplar